خواص و فواید گزنه

کلیات گیاه شناسی

گزنه گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند.

جالينوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می کرده، آن را برای رفع سرماخوردگی و بیماری دستگاه تنفسی بکار می برده است.

گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می رود. این گیاه در خرابه ها، باغها و نقاط مرطوب که چهار پایان از آن عبور می کنند، بحالت خودرو می روید. ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای که سبز می شود، کم کم تمام منطقه را فرا می گیرد.

ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می چسبد و پوست را می گزد و تولید خارش و سوزش می کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است.

بخش مورد استفاده گزنه:

قسمت مورد استفاده این گیاه برگ های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است.

ترکیبات شیمیایی گزنه:

گزنه دارای تانن، لسیتین، اسید فورمیک، نیترات پتاسیم و کلسیم، ترکیبات أو ویتامین C و نوعی گلوکوزید است که پوست را قرمز می کند. از سرشاخه های این ماده قرمز رنگی به نام اور تیسین استخراج می شود.

خواص درمانی

• گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
• گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می کند، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می روید. برای استفاده از این خاصیت ۶ گرم از شاخه ها و برگها و ریشه گزنه را به تنهایی و یا با ۳۰ گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم آب آن به نصف برسد. شبها مقداری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید.
• برای براق شدن و جلا دادن به موها، بعد از شستشوی سر، موها را با چای گزنه ماساژ دهید. بدین منظور یک قاشق چای خوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت نیم ساعت بگذارید بماند. ماساژ دادن با این چای، شوره سر را برطرف می کند.
• دستگاه هاضمه را تقویت می کند.
• ادرار را زیاد می کند.
• برای درمان بیماری قند مفید است. بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز میل کنید.
• ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می کند.
• اخلاط خونی را برطرف می کند.
• بیماریهای پوستی را برطرف می کند.
• برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید.
• در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می کند.
• اگر در ادرار خون وجود داشته باشد، گزنه آنرا برطرف می کند.
• گزنه عرق آور است.
• پاک کننده اخلاط سینه، ریه و معده است.
• نیروی جنسی را تقویت می کند.
• گرفتگی های کبدی را رفع می کند.
• برای پاک کردن مثانه، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه، برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید.
• برای التیام زخم ها و زخم های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید.
• برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه به مقدار ۳ فنجان در روز بنوشید.
• درد نقرس را کاهش می دهد.
• برای برطرف کردن ناراحتی های زنانه قبل از عادت ماهیانه، از چای گزنه استفاده کنید.
• ناراحتی های کلیه را برطرف می کند.
• ضماد آن درد عضلانی را برطرف می کند.
• کرم معده و روده را می کشد.
• درمان کننده بواسیر است.
• برای برطرف کردن درد رماتیسم، برگهای تازه آن را روی پوست بمالید.

طرز استفاده:

دم کرده گزنه: مقدار ۴۰ گرم برگ گزنه را در یک لیتر آبجوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست.

جوشانده گزنه: مقدار ۳۰ گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه آن را بجوشانید. این جوشانده، برای تصفیه خون مفید است. مقدار مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است

تنتور گزنه: یک قسمت از برگ گزنه را با پنج قسمت الكل ۵۰ درجه طبی مخلوط کرده و در داخل شیشه در بسته بریزید و به مدت ۱۵ روز هر روز آن را تکان دهید. بعد از این مدت، آن را صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید. مقدار مصرف آن ۱۵-۱۰ قطره و سه بار در روز می باشد.

گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می تواند یک نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قند خون و تخریب سلول های پانکراس داشته باشد.

مضرات:

• گزنه اگر بیش از حد استفاده شود، ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد. بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا خورده شود.
• مقدار مصرف بیش از ۱۰ گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خوداری کنند.